werkverschaffing

"Ver van huis, van vrouw en kinderen
Op Westerwolds grondgebied
Moet de werkman zwoegen, slaven
Daar zingt hij zijn wrekend lied
Onder de knoet van Dominee Buiskool
En de vloek van Beerenbrouck
En de hele kapitale bende
Daar zucht hij zijn gruwelvloek."*

dominee Buiskool werd burgemeester van Delfzijl, Rijksinspecteur van de werkverschaffing en werd de Mussolini van Groningen genoemd



Lezing over de hel van Jipsinghuizen.

Onderstaand een Gronings verslag wat ik maakte van deze avond, maar eerst een NL beschrijving waar het om gaat. Het Gronings is geschreven in de officiële Groninger spelling zoals bedoeld is door Prof. Dr Simon Reeker. Toalgenoten is de naam van onze Groninger club die we opgericht hebben nadat we de basis cursus en de cursus voor gevorderden gedaan hebben een aantal jaren geleden.

In de Ruiten-Aa staat in Jipsinghuizen een monument gewijd aan de werkverschaffing in Westerwolde. Initiatiefnemer voor de werkverschaffing was begin jaren twintig van de 20e eeuw Jan Buiskool (burgemeester van achtereenvolgens Vlagtwedde en Delfzijl en rijksinspecteur van de werkverschaffing). De werkverschaffing werd georganiseerd door de in 1924 opgerichte NV Vereenigde Groninger Gemeenten, waar uiteindelijk 50 Groninger gemeenten lid van zijn geworden. De werklozen werden per tram naar Jipsinghuizen gebracht om in de omgeving van het dorp de heide te ontginnen. Ze overnachtten in barakkenkampen. De werklozen kregen een aanmerkelijk lager salaris dan gangbaar was in de landbouw. Het was zwaar lichamelijk werk en veel van de tewerkgestelden hadden een opleiding genoten en waren er in het geheel niet aan gewend

10 december 2012    Toalgenoten.

Dizze oavend komt Cees Stolk, bekend schriever ons vertellen over de hel van Jipsinghoezen.

In t eerst geduilte zel hai t ain en aander vertellen en nao n klaine onderbreken vertoont hai zien dia’s en noa nog n onderbreken zel hai n verhoal veurlezen.

t Gait dizze oavend over de waarkverschaffen dij begon in 1924…Der was veul waarkelooshaid, minsen waren oafhankelk van steun. Jan Buiskool eerst dominee en loater burgemeester was de initiatiefnemer en Rieks-inspecteur van de waarkverschaffen. De bedoulen was dat t laand in de omgeven van Jipsinghoezen ontgonnen zol worden onder. Oet huil previnzie kwamen waarklozen, dij in barakken sluipen en doar ook te eten kregen. Al t waark werd zunder machines doan onder erbaarmelijk omstandigheden. Aigen schop mitnemen, ploetern mit kiepkare. 50 uur per week waarken, bespiedt deur stokmannen. Gain medische zorg, en gain roemte om te schaften of te schoelen tegen de regen. Veul minsen waren haard waarken nait gewoon, kregen aandouns…Mor ze mozzen deur, want aans werden ze schorst en konnen ze weer noar de steun, en werden ze ook doar nog kort. Der kwam ook controle in hoes, vonden ze n beetje zuker of aans wat luxe, den was der ook straf. Want in de waarkverschaffen werd ook sikkom niks verdaind. Op zoaterdagmiddag tegen ain uur konnen ze den noar hoes mit de tram…in Winschoot waaierde den alles weer oet want zai kwamen overal vot. Krougen bie t station werden op gegeven moment sloten op zoaterdagmiddag, te voak nam aine der n borrel op. t Eten  in de barakken en t schoonholden gebeurde deur de zogenoamde Keetvraauw. Zai was inwonend mit heur man, en mocht nait meer den 2 kinder hebben, kwam der n daarde denn kon ze vertrekken. De keetvrouwen kookten voedzoam eten, boontjessoep, stamppot, snert en graauwe aarten, mit genog worst en spek..botter op brood, en zuker mos extroa veur betoald worden. Schwertmann dij doar ooit te waarkstelt is zee: wie kregen dr gain sloage mor wie waren wel sloaven..De lonen waren vreselijk loag, Mor wel protesteerde kreeg schorsing en gain of minder steun. Wel waaigerde kreeg gain steun meer en kon noar de bedeling van t kerke of de aarmenzörg.

De 36 dia’s luiten ons van alles zain over t veurgoande. Wilhelmina kwam ook nog even veurbie, keetvraauw Bouman haar heur keet mooi opschierd, mor Köningin zol heurzulf nait west wezen as ze nait gaauw n andere keet oetkozen haar om te bekieken.

Ain Stokman hebben we zain, dij haar oardig wat macht over de waarkluu. De barakken van binnen en van boeten. t Is te veul om alles nog op te nuimen. Mor alles was zeer de muite weerd…

Op t lest haar Cees Stolk nog een humoristisch verhoal, t ging over sproakverwarring, hou n Hollander veur t eerst in aanroaken komt mit onze mooie toal, mit voaren, knuppels, bozzem, woar kommen ie vot? Stamppot mous, roegbainders…t was hom glad n Palternaksie…

Wie hebben een mooie leerzoame oavend had, en ik heurde n poar moal:  “Joa dat bouk goa ik lezen…de hel van Jipsinghoezen