selma overleefde sobibor

vandaag de documantaire over de 87 jarige mevrouw gezien, die als jong meisje via Vught en Westerbork in Sobibor terechtkwam. Ze vertelde haar verhaal, en ook haar dochter en kleindochter vertelden over de impact die het op hun leven had. Beiden bezochten ook Sobibor.


Selma Wijnberg verbleef van 9 april tot 14 oktober 1943, de dag van de opstand, in Sobibor. Ze ontkwam met de Poolse Jood Chaim Engel, en hield zich tot de bevrijding van oost-Polen in juli 1944 met hem schuil bij een boer.Ze raakte hier zwanger, kon het kind daar niet krijgen waardoor ze in een ander dorp terecht kwam.
Vele jaren bezocht de dochter de boer en zijn vrouw, die altijd van het echtpaar kleding en andere dingen toegestuurd kregen

Haar kindje stierf op de terugweg aan boord van een schip op de terugreis naar Nederland. En werd in de buurt van Griekenland over boord gegooid.
In Zwolle werd het echtpaar geconfronteerd met de bureaucratie die zoveel Joden tijdens de Duitse bezetting al noodlottig was geworden. De vreemdelingenpolitie beschouwde Selma Engel niet langer als Nederlandse, en dreigde haar met haar echtgenoot naar Polen uit te wijzen.

Het echtpaar ontkwam slechts aan deze maatregel omdat Polen, inmiddels een Russische satellietstaat, geen onderdanen uit het buitenland wenste op te nemen.

Grondige afkeer
Sindsdien heeft Selma Engel-Wijnberg een grondige afkeer van Nederland overgehouden. Volgens Ad van Liempt, die veelvuldig en indringend met haar heeft gesproken, voelde het echtpaar beduidend meer sympathie voor zijn geboorteland – het Poolse antisemitisme ten spijt – dan voor het hare. Van Liempt: ‘Sobibor overleven en dan letterlijk ongewenst zijn in je eigen land: het is meer dan ze kon verdragen.’

Daarentegen koestert Engel nog altijd warme gevoelens voor de Poolse boer die haar en haar in 2003 overleden man onderdak verleende – ondanks het feit zij hun laatste aardse bezittingen aan hem moesten afstaan.

In 1951 emigreerde het echtpaar Engel naar Israël en in 1957 vestigde het zich in de Verenigde Staten. Sindsdien heeft Selma Engel Nederland nog maar zelden bezocht. Deze spaarzame bezoeken hebben niet geleid tot een positievere gezindheid tegenover het land van herkomst.

In 2003 is de heer Engel gestorven.

Ad van Liempt zegt veel overredingskracht te hebben moeten aanwenden om haar ter gelegenheid van zijn boekpresentatie naar Nederland te laten komen. Maandag zal ze de herdenking bijwonen van de bevrijding van kamp Westerbork. Als gast van de Nederlandse regering.